Tài chính chỉ ra đời, tồn tại và phát triển trong những điều kiện kinh tế, xã hội lịch sử nhất định, khi mà ở đó có những hiện tượng kinh tế – xã hội khách quan nhất định xuất hiện và tồn tại. Các tiền đề cho sự ra đời, tồn tại và phát triển của tài chính là nền sản xuất hàng hoá - tiền tệ và Nhà nước.
Sự ra đời của sản xuất hàng hóa – tiền tệ
Lịch sử loài người đã chứng minh rằng: vào cuối thời kỳ công xã nguyên thủy, phân công lao động xã hội bắt đầu phát triển, chế độ tư hữu xuất hiện, nền sản xuất tự cung tự cấp chuyển sang nền sản xuất hàng hóa. Nhu cầu trao đổi hàng hoá làm xuất hiện tiền tệ với tư cách là vật ngang giá chung trong quá trình trao đổi. Cùng với sự xuất hiện của tiền tệ, các hoạt động phân phối diễn ra trong đời sống kinh tế xã hội, phân phối bằng giá trị xuất hiện. đây là dạng thức phân phối của tài chính.
Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau trong quá trình phát triển của xã hội loài người, nền sản xuất hàng hoá – tiền tệ không ngừng phát triển. Các mối quan hệ trong đời sống kinh tế xã hội cũng ngày càng trở nên đa dạng và phức tạp hơn và chính điều đó làm cho các quan hệ tài chính càng trở nên đa dạng, phong phú hơn.
Sự ra đời của nền sản xuất hàng hóa – tiền tệ làm xuất hiện các nguồn tài chính. Khái niệm về nguồn tài chính gắn liền với nền sản xuất hàng hóa – tiền tệ và sự xuất hiện của nó làm nảy sinh phạm trù tài chính. Đây là mối quan hệ biện chứng, tác động lẫn nhau, làm tiền đề cho nhau trong quá trình phát sinh và phát triển của tài chính.
Tóm lại, nền sản xuất hàng hóa – tiền tệ là tiền đề mang tính khách quan, có ý nghĩa quyết định đối với sự ra đời, tồn tại và phát triển của tài chính.
Tiền đề Nhà Nước
Nhà Nước cũng là một phạm trù lịch sử. Sự ra đời tồn tại của Nhà Nước gắn liền với xã hội có giai cấp.
Để duy trì quyền lực của Nhà Nước, cần có sự đóng góp của các công dân dưới hình thức thuế. Thuế là hình thức tài chính đầu tiên ra đời cùng với sự ra đời, tồn tại và phát triển của Nhà Nước. Sau thuế là công trái, trái phiếu... nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội.
Vai trò của tiền đề Nhà Nước đối với sự tồn tại và phát triển của tài chính là ở chỗ bằng quyền lực chính trị của mình thông qua hệ thống đường lối, chính sách, chế độ tạo nên môi trường pháp lý cho sự hoạt động tài chính.