1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa số tuyệt đối trong thống kê
1.1. Khái niệm: Số tuyệt đối là loại chỉ tiêu biểu hiện quy mô, khối lượng của hiện tượng kinh tế-xã hội trong điều kiện thời gian và địa điểm cụ thể.
Ví dụ: Giá trị sản xuất của công ty A vào năm 2019 là 300 triệu đồng; Tổng số sinh viên của 1 lớp học B trong năm 2020 là 50 sinh viên
Số tuyệt đối nói lên số đơn vị của tổng thể hay bộ phận hoặc trị số của một chỉ tiêu nào đó.
1.2. Đặc điểm:
Khác với đại lượng trong toán học, số tuyệt đối trong thống kê bao giờ cũng bao hàm một nội dung kinh tế -xã hội cụ thể gắn liền với điều kiện thời gian và không gian nhất định. Vì vậy, điều kiện để tính số tuyệt đối trong thống kê được chính xác là phải hiểu rõ khái niệm, nội dung kinh tế của chỉ tiêu nghiên cứu, phải xác định chính xác nội dung kinh tế xã hội cụ thể của chỉ tiêu và tiến hành điều tra tổng hợp một cách khoa học
Ví dụ: Muốn xác định chỉ tiêu giá trị tổng sản lượng công nghiệp của một xí nghiệp, trước tiên phải hiểu rõ khái niệm, nội dung của chỉ tiêu giá trị tổng sản lượng và phương pháp tính chỉ tiêu đó, bởi vì trong nền kinh tế giá trị tổng sản lượng có nhiều loại: giá trị sản lượng công nghiệp, giá trị sản lượng nông nghiệp...
1.3. Ý nghĩa:
- Nó được sử dụng rộng rãi trong mọi công tác nghiên cứu kinh tế - xã hội
- Thông qua nó, giúp ta nhận thức cụ thể về quy mô, khối lượng thực tế của hiện tượng nghiên cứu : nó cho thấy nguồn tài nguyên từng vùng, cả nước... phản ánh kết quả phát triển kinh tế và văn hoá, thành quả lao động sản xuất trong từng thời kỳ.
- STĐ là căn cứ đầu tiên để tiến hành phân tích thống kê, là cơ sở để tính các chỉ tiêu khác.
- Là căn cứ trong việc xây dựng, chỉ đạo và kiểm tra tình hình thực hiện kế hoạch
2. Các loại số tuyệt đối trong thống kê
Tuỳ theo đặc điểm của hiện tượng mà người ta chia số tuyệt đối làm 2 loại là: STĐ thời kỳ và STĐ thời điểm.
2.1. STĐ thời kỳ: Nó phản ánh về quy mô, khối lượng của hiện tượng trong một độ dài thời gian nhất định, nó hình thành thông qua việc tích luỹ về mặt lượng của hiện tượng trong suốt thời gian nghiên cứu, vì vậy, STĐ thời kỳ của cùng chỉ tiêu có thể cộng lại được với nhau để có một trị số ở thời kỳ dài hơn. Thời kỳ càng dài thì trị số chỉ tiêu càng lớn
Ví dụ: Lợi nhuận từng tháng là tất cả lợi nhuận thu được từ các hoạt động xảy ra trong tháng, lợi nhuận của một quý là tổng lợi nhuận của cả 3 tháng cộng lại
2.2. STĐ thời điểm:
Phản ánh quy mô khối lượng của hiện tượng nghiên cứu tại một thời điểm nhất định, loại số tuyệt đối này chỉ phản ánh quy mô, khối lượng tại một thời điểm nào đó, trước và sau thời điểm đó có thể khác. Vì vậy muốn có số tuyệt đối thời điểm chính xác và có ý nghĩa kinh tế cần phải xác định thời điểm nghiên cứu hợp lý và phải tổ chức điều tra kịp thời, mặt khác cần chú ý việc cộng dồn các số tuyệt đối thời điểm không có ý nghĩa kinh tế
Ví dụ: Giá trị tài sản cố định của công ty A vào ngày 10/12/2021 là 100 triệu đồng
3. Đơn vị tính của số tuyệt đối trong thống kê:
Bất kỳ số tuyệt đối nào trong thống kê cũng có đơn vị tính và tuỳ theo đặc điểm của hiện tượng và mục đích nghiên cứu mà người ta sử dụng các đơn vị tính khác nhau
3.1. Đơn vị hiện vật: dùng để đo lường phù hợp với đặc điểm vật lý của hiện tượng
Người ta chia ra:
+ Đơn vị hiện vật tự nhiên : cái, chiếc, con, người...
+ Đơn vị hiện vật quy ước: tấn, tạ, yến, lít, met, km...
3.2. Đơn vị hiện vật quy đổi: là đơn vị đo lường dùng để tính toán tất cả các hiện tượng giống nhau về đặc điểm vật lý hoặc giá trị sử dụng nhưng khác nhau một khía cạnh nào đó
3.3. Đơn vị thời gian lao động: là đơn vị đo lường thời gian hao phí trong quá trình sản xuất: ngày công, tháng công
3.4. Đơn vị tiền tệ: được sử dung rộng rãi trong kinh tế và trong thống kê vì nó giúp ta tổng hợp và so sánh giữa các sản phẩm có giá trị sử dụng và đơn vị đo lường khác nhau.
Tuy nhiên do giá cả biến động làm cho đơn vị tiền tệ không thể trực tiếp so sánh được với nhau qua thời gian. Vì vậy, người ta thường dùng giá cố định ở một thời kỳ nào đó.
Nguyễn Thị Tiến- Khoa KT-TC