Cấu trúc vốn tối ưu được hiểu như một tỷ lệ lý tưởng giữa nợ dài hạn và tổng vốn dài hạn mà tại đó doanh nghiệp có thể tối đa hóa được giá trị thu nhập trên mỗi cổ phần (EPS) với mức chi phí sử dụng vốn là thấp nhất. Nhưng đây là vấn đề rất khó xác định, sự kết hợp giữa nợ và vốn cổ phẩn thay đổi tùy theo các yếu tố tác động. Tuy nhiên để định hình được một cấu trúc vốn tốt nhất, các nhà quản trị tài chính cần phải nhận diện được những rủi ro nhằm hạn chế thấp nhất rủi ro, cả rủi ro hệ thống lẫn rủi ro không hệ thống, và đi tới tối đa hóa giá trị cho doanh nghiệp. Nhằm tăng cường khả năng ứng dụng các mô hình tài chính và khắc phục những khó khăn còn tồn tại góp phần xây dựng cấu trúc vốn hợp lý cho từng thời kỳ phát triển của doanh nghiệp thì cần phải có những giải pháp hỗ trợ sau:
Nâng cao hiệu quả kinh doanh và năng lực tài chính là yêu cầu tất yếu đối với các doanh nghiệp hiện nay, để thực hiện được mục tiêu này cần chú trọng thực hiện các biện pháp sau đây:
Tăng cường kiểm soát chi phí sản xuất kinh doanh, như kiểm soát giá các yếu tố đầu vào, thường xuyên rà soát lại các chỉ tiêu định mức tiêu hao nguyên vật liệu để sản xuất sản phẩm, cắt giảm các chi phí không cần thiết để tạo ý thức tiết kiệm đối với nhân viên...
Kiểm soát và đánh giá nghiêm túc các khoản đầu tư, nhất là những khoản đầu tư trái với ngành nghề kinh doanh chính. Doanh nghiệp cần có kế hoạch huy động vốn phù hợp với nhu cầu đầu tư cho hoạt động sản xuất kinh doanh chính để tránh hiện tượng thừa vốn hoặc thiếu hụt nguồn tài trợ, nếu thừa vốn thì tùy theo tính chất của nguồn vốn này là tạm thời hay lâu dài sẽ lựa chọn hình thức đầu tư thích hợp nhưng nên ưu tiên đầu tư vào lĩnh vực doanh nghiệp có khả năng kiểm soát, quản lý rủi ro để tránh hiện tượng thua lỗ mà kết quả hoạt động kinh doanh chính không thể đủ sức gánh vác các khoản chi phí hoặc không thể cạnh tranh với các đối thủ
Cần chú trọng hơn đến lập kế hoạch tài chính định kỳ đầy đủ nhằm định hướng cho công tác quản trị tài chính doanh nghiệp đảm bảo mục tiêu sinh lời và khả năng thanh toán. Hơn thế nữa, thông qua kế hoạch tài chính giúp doanh nghiệp thấy được điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thử thách để từ đó xây dựng lộ trình hoạt động kinh doanh thích hợp.
Quan tâm thường xuyên đến việc tổ chức đánh giá, phân tích hoạt động doanh nghiệp, trong đó tập trung phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp nhằm phát hiện những yếu kém cần khắc phục và phát huy thế mạnh và trên cơ sở đó đánh giá, dự tính rủi ro và tiềm năng trong tương lai phục vụ cho các quyết định tài chính.
Nâng cao năng suất lao động thông qua đầu tư đào tạo, bồi dưỡng trình độ cho người lao động hoặc tăng cường ứng dụng kỹ thuật và công nghệ hiện đại vào quá trình sản xuất kinh doanh.
- Tăng tính thanh khoản của công ty để giảm rủi ro và giảm chi phí sử dụng vốn: như hưởng chiết khấu thanh toán khi công ty thanh toán các khoản nợ trước thời hạn, có chế độ thưởng phạt hợp lý với nhữung khách hàng thường xuyên đúng (hoặc trễ) hạn thanh toán. Bên cạnh việc chiếm dụng nợ của người khác( như chậm trả các khoản phải trả) thì doanh nghiệp cũng nên quan tâm đến khoản vốn bị chiếm dụng cần giữ nó ở mức hợp lý sao cho công ty thu hồi được nợ nhanh chóng để lượng tiền quay vòng nhanh đồng thời vẫn giữ được khách hàng và đảm bảo năng lực cạnh tranh với những doanh nghiệp cùng ngành.
- Sử dụng hợp lý nguồn vốn để tài trợ cho tài sản với ưu tiên tài sản dài hạn được tài trợ bằng vốn dài hạn (vay dài hạn và vốn chủ sở hữu) để chi phí sử dụng vốn bình quân là nhỏ nhất.
- Đối với khoảng vay nên vay theo phương pháp giải ngân theo yêu cầu rút vốn vay của doanh nghiệp để giảm chi phí sử dụng vốn vì không phải trả một khoản lãi nếu như rút vốn vay một lần ngay từ đầu.
Một trong những phương thức huy động vốn khá phổ biến tại các quốc gia có nền kinh tế thị trường phát triển đó là phát hành cổ phiếu thông qua thị trường chứng khoán. Việc phát hành cổ phiếu sẽ cải thiện đáng kể về cấu trúc tài chính hiện nay của công ty.
Để nâng cao tỉ lệ vốn chủ sở hữu thông qua thị trường chứng khoán, có một số biện pháp cần xem xét:
- Tăng cường hấp dẫn cho nhà đầu tư: Để thu hút vốn từ cổ đông và nhà đầu tư, cần tạo ra môi trường ổn định, minh bạch và hấp dẫn. Điều này bao gồm việc cải thiện quy định pháp lý, tăng tính minh bạch trong thông tin công bố, và tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch chứng khoán.
- Khuyến khích doanh nghiệp niêm yết: Doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán có cơ hội huy động vốn từ cổ đông và nhà đầu tư. Chính phủ có thể thúc đẩy doanh nghiệp niêm yết bằng cách tạo ra các chính sách khuyến khích, giảm phí niêm yết, và tăng tính hấp dẫn cho việc niêm yết.
- Tăng cường giám sát và quản lý: Để đảm bảo tính minh bạch và an toàn cho các nhà đầu tư, cần tăng cường giám sát và quản lý thị trường chứng khoán. Điều này bao gồm việc tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm, và đảm bảo tuân thủ quy định.
- Phát triển sản phẩm tài chính: Thị trường chứng khoán cần phát triển các sản phẩm tài chính đa dạng để thu hút các nhà đầu tư. Điều này bao gồm việc phát triển thêm các loại chứng chỉ quỹ, trái phiếu, và các công cụ tài chính khác.
Lựa chọn cho mình một phương án tài trợ vốn thích hợp mà ở đó khả năng sinh lời trên tài sản cao nhất cũng như chi phí sử dụng vốn thấp nhất là yêu cầu đặt ra với bất kỳ doanh nghiệp nào. Điều đó cũng góp phần lựa chọn một cấu trúc tài chính hợp lý tức là phương án lựa chọn mà ở đó hiệu quả tài chính là cao nhất và chi phí sử dụng vốn là thấp nhất.
- Trước hết, ta cần so sánh giữa tổng nợ với VCSH, thông thường tổng nợ không được vượt quá 2 lần VCSH. Nếu tổng nợ vượt quá mức này Công ty sẽ bị lệ thuộc quá nhiều vào các chủ nợ và có nguy cơ mất quyền tự chủ của mình.
- Tiếp theo là Tỷ suất nợ dài hạn trên VCSH, điều kiện để Công ty vẫn đảm bảo sự an toàn về mặt tài chính khi tổng nợ dài hạn phải nhỏ hơn hoặc lớn nhất là bằng VCSH.
- Sau khi đã xác định 2 chỉ tiêu trên, căn cứ vào dự án đầu tư trong năm tới, Công ty xây dựng chính sách huy động vốn hợp lý, đảm bảo chi phí sử dụng vốn thấp nhất.
Trong thời gian qua, các doanh nghiệp chủ yếu huy động vốn tài trợ hoạt động sản xuất kinh doanh thông qua kênh truyền thống là đi vay ngân hàng hoặc gần đây là kênh thị trường chứng khoán, trong đó tập trung vào huy động vốn cổ phần. Khi thị trường chứng khoán suy giảm, các nhà đầu tư trở nên thờ ơ hơn với cổ phiếu và lãi suất cho vay trên thị trường tín dụng ngân hàng tăng cao nên khả năng tiếp cận của doanh nghiệp cũng khó khăn hơn, để đảm bảo đủ vốn tài trợ cho hoạt động kinh doanh, các dự án đầu tư cũng như việc xây dựng cơ cấu vốn hợp lý trở nên thuận lợi hơn thì cần thiết đối với các doanh nghiệp là mở rộng kênh huy động vốn, chẳng hạn như:
- Phát hành trái phiếu chuyển đổi kèm một số lợi ích nhất định liên quan đến lĩnh vực mà đồng vốn huy động sẽ đầu tư.
- Vay vốn từ các cán bộ công nhân viên hoặc từ người thân, bạn bè với lãi suất cao hơn lãi suất tiết kiệm có cùng kỳ hạn một ít nhưng thấp hơn lãi suất cho vay của ngân hàng, điều này vừa có lợi cho doanh nghiệp vừa có lợi cho người tiết kiệm. Tuy nhiên, cần nhận thức rõ nguồn vốn này có giới hạn về thời gian và số lượng, doanh nghiệp thường chỉ thực hiện trong thời gian ngắn, hỗ trợ trong những lúc khó khăn về nguồn vốn.
- Luôn duy trì, đảm bảo mối quan hệ mua bán tốt với nhà cung cấp để có thể tăng cường khai thác tối đa nguồn vốn tín dụng thương mại từ các đối tác một cách hợp lý.
- Nếu doanh nghiệp đang sở hữu các khoản đầu tư tài chính thì có thể thanh lý để tạo nguồn vốn tài trợ cho hoạt động kinh doanh trong điều kiện giá thị trường thích hợp thay vì huy động từ vốn bên ngoài.
Mặc dù việc đa dạng hóa kênh huy động vốn góp phần nâng cao khả năng tài trợ cho các dự án đầu tư, phương án kinh doanh được lựa chọn nhưng doanh nghiệp cần luôn cân nhắc lựa chọn kênh huy động phù hợp với nhu cầu và đặc điểm phát triển trong từng thời kỳ, tránh hiện tượng tăng vốn quá mạnh hoặc vay nợ quá nhiều làm phá vỡ cơ cấu vốn, mất cân đối giữa nợ và vốn chủ sở hữu, từ đó dẫn đến sử dụng vốn không hiệu quả./.
Nguyễn Thị Minh Hà